Judaizm w Poznaniu. Historia Poznańskich żydów.
Żydzi w Poznaniu ważni byli dla miasta, a miasto dla Żydów. Przodkowie żydów od zawsze byli obecni w Polsce. W XIII wieku przy planowaniu miasta uwzględniono zabudowę dla rodzin żydowskich. Żydzi ważni byli dla rozwoju ekonomicznego (handel, bankowośc). Władcy piastwoscy nadawali specjalne uprawnienia, przywileje ekonomiczne i dlatego Polska pożądana była dla osadnictwa żydowskiego.
Język żydów Jidisz w Poznaniu: W średniowieczu poznań pozytywnie odnosił się do żydów (synagoga, szkoła rabinów, łaźnia). Jednak dochodziło do konfliktów religijnych. Oskarżano Żydów o skradzenie hostii, zabijanie dzieci by posiąść krew. To wszystko legendy, które rozchodziły się po całej Europie. Źródła historyczne nie potwierdzają tego. W roku 1690 ukazał się traktat o pogromie żydowskim. Kult eucharystyczny był wówczas bardzo silny,
Budowa synagog. Synagoga powstała na narożniku ul. Żydowskiej i Dominikańskiej. Następna na ul. Żydowskiej i Wronieckiej w głębi ulicy w XVw i XVIw. Synagoga nie jest świątynią (zbliżona do zborów protestanckich). Jest to miejsce spotkań kulturalnych. Synagoga Nowa z wieku XI pod względem architektonicznym była wiele razy przebudowywana. W wieku XVIII wybudowano synagogę Niekwniasa w architekturze barokowej a przeznaczona była na kształcenie młodych rabinów. Rabini wykształceni w Poznaniu rozchodzili się po całej Europie. Wnetrze synagogi wyróżnia: Aronhakodesz – miejsce przechowywania tory a to kazalnica. W wieku XIX ludność żydowska stanowiła 1/4 całej ludności Poznania. Ulica Żydowska, Mokra, Wroniecka były przeludnione. Gmina poznańska jest liczna, zamożna i wykształcona niż np. Kraków czy Lwów. Biedniejsi przenosili się do Swarzędza. W 1803 roku nastąpił wielki pożar Poznania, który spowodował spalenie całej dzielnicy żydowskiej. Po odbudowie gmina żydowska rozprzestrzeniła się na całej przestrzeni Poznania. Tworzy się ruch Mendelsona – idea, że Żydzi muszą zerwać z gimną, a znaleźć się wszędzie (ruch haskaliczny). Ruch ten spowodował zainteresowaniem historycznym Żydów, czyli otwierać się na teraźniejszość (aktywność polityczna, współistnienie z innymi społecznościami – Polak pochodzenia żydowskiego.) Ruch ten pozwala zbliżyć się do kraju, w którym się mieszka. W Poznaniu zmieniają się wyznania judaizmu, ale natsępują zbliżenia z tożsamością niemiecką a nie polską. Haskala jest to żydowskie oświecenie (ruch religijno- społeczny). Przykład: Aktiwa Egot – rabin poznańskiej gminy od 1815 w przekonaniach ortodoksycznych, ale otwiera się na nowoczesność. Synagoga przy ul. Szewskiej zbudowana dla nowej części społeczności żydowskiej (wykształcona i bogata). Okazały gmach ma manifestować związki z renesansem. Synagoga Stowarzyszenia Przyjaciół Dobroczynności przy ul. Dominikańskiej posiada walory artystyczno-arabskie. Synagoga Wielka (Nowa) powstała w latach 1906-1907. Jest to budowla dominująca w przestrzeni miasta (jako konkurencja z świątyniami) jest piękna i bogata. Upada z powodu odpływu ludności żydowskiej. Do lat dziewięćdziesiątych służy jako pływalnia. Obecnie gmina żydowska chce ją rekonstruować i ma się stać centrum Kultury żydowskiej. Aktualnie w Poznaniu mieszka kilkanaście rodzin żydowskich.
Cmentarze żydowskie do XVIII wieku na obecnym Placu Wolności , ul. Nowowiejskiego, ul. Marcinkowskiego. Następnie na terenie Targów Poznańskich zamknięty w 1930 roku. Od lat chowano też przy ul. Głogowskiej 26. Na podwórku znajduje się upamiętnienie ważnych postaci żydowskich przy ul. Śniadeckich (od 2008 roku). Przyjezdni Żydzi chodzą do tego upamiętnionego miejsca.
Obecnie budynek zarządu gminy żydowskiej mieści się przy ul. Stawnej. Myśli się o odrodzeniu pamięci byłej ludności żydowskiej.